بخش دوم:
معماری ارگانیک
بینش معماری ارگانیک ریشه در فلسفه رمانتیک دارد. رمانتیسم یک جنبش فلسفی و هنری و ادبی است که در اواخر قرن هیجده و نوزده میلادی در شمال غرب اروپا شکل گرفت و به سایر مناطق اروپا و آمریکا سرایت کرد. این جنبش واکنشی در مقابل خرد گرایی عقل مدرن بود . فردریش ویلهم شیلینگ که یکی از بنیان گذاران مهم فلسفه رمانتیک محسوب میشود معتقد بود که طبیعت جزیی از خود انسان است و بین انسان و طبیعت جدایی نیست. معماری ارگانیک در امریکا در قرن ۱۹ توسط فرانک فرنس و لویی سالیوان شکل گرفت. اوج شکوفایی این نظریه را می توان در نیمه قرن اول بیستم در نوشتارهای فرانک مشاهده کرد. سالیوان که خود از پایه گذاران سبک مکتب شیکاگو و معماری مدرن در امریکا بود اعتقاد زیادی به فرم های طبیعی و سبک ارگانیک داشت. سالیوان به روشی معتقد بود که مشابه پروسه به وجود آمدن طبیعت می باشد. او برای اولین بار اصطلاح “فرم تابع عملکرد” را بیان نمود و چنین عنوان کرد که بعد از مشاهده مستمر پروسه طبیعی، به این نتیجه رسیدم که که فرم تابع عملکرد است. یعنی سالیوان فرم تابع عملکرد را در پروسه رشد و حرکت طبیعی می دید. از مشخصه های بارز این ساختمان می توان به پنجره های سرتاسری و کنسول نمودن بام و نشان دادن مصالح در ساختمان اشاره کرد. از جمله شاخص ترین نمونه های این ساختمان ها باید از خانه روبی در حومه شیکاگو نام برد.
خانه روبی شیکاگو
در اوایل قرن بیستم به تدریج ایده های فرانک لوید رایت در ساختمان هایش شکل می گرفت . اگرچه رایت با تکنولوژی مدرن مخالفتی نداشت ولی تکنولوژی را وسیله ای برای رسیدن به یک معماری والاتر که از نظر وی همانا معماری ارگانیک بود میدانست. وی در معماری ارگانیک ۹ عبارت را مشخص کرده بود:
الف) طبیعت: درختان و ابرها فقط شامل بیرون نمی شدند بلکه شامل داخل بنا نیز می شد.
ب) ارگانیک: به معنای همگونی و تلفیق اجزا نسبت به کل، و کل به جزء است.
ج) شکل تابع عمل کرد: عمل کرد صرف صحیح نمی باشد بلکه تلفیق فرم و عملکرد و استفاده از ابداع و قدرت تفکر انسان در رابطه با عمل کرد ضروری است. فرم و عمل کرد یکی است.
د) لطافت : تفکر و تخیل انسان باید مصالح و سازه سخت ساختمان را به صورت فرم های دل پذیر و انسانی شکل دهد. مکانیک ساختمان باید در اختیار انسان باشد و نه بالعکس.
ه) سنت: تبیعت از سنت اساس تفکر معماری ارگانیک است، نه تقلید.
و) تزیینات: بخش جدایی ناپذیر با معماری است. رابطه معماری با تزیینات مانند رابطه گل ها به شاخه های بوته می باشد.
ز) روح: چیزی نیست که به ساختمان القا شود، بلکه در درون آن باید وجود داشته باشد.
ح) بعد سوم : برخلاف اعتقاد عمومی بعد عرض نیست، بلکه ضخامت و عمق است.
ط) فضا: عنصری است که باید دائما در حال گسترش باشد.
شاهکار معماری ارگانیک و رایت را می توان در خانه ابشار در ایالت پنسیلوانیا در امریکا دید. رایت معتقد بود که ماهیت ساختمان باید نشان داده شود، به گونه ای که شیشه به عنوان شیشه و سنگ به عنوان سنگ به کار رود. هرچند که معماری ارگانیک بر خلاف کارهای لکوربوزیه صورتی جهانی نیافت ولی با این حال پیروانی در سایر کشورها پیدا کرد.در ایران نیز می توان در کارهای مهندس هوشنگ سیحون و پارک جمشیدیه معماری ارگانیک را مشاهده کرد.
خانه ابشار (تلفیق معماری وطبیعت)
خانه آبشار( فرانک لوید رایت)
پارک جمشیدیه (هوشنگ سیحون)
معماری مدرن متأخر:
رایت در این دوره به عنوان معروف ترین معمار آمریکا شناخته می شد و لکوربوزیه به عنوان استاد مسلم معماری مدرن از عقاید خود در معماری فاصله گرفت و معماران دیگری هم به این جمع اضافه شدند . معمار دیگری به نام رودولف با طراحی دانشکده معماری ییل در امریکا بهترین نمونه از این سبک را نشان داد . در این ساختمان نمای نمایان بتن شیار داده شده بود تا زبری آن وضوح بیشتری داشته باشد. در این دوره شهر دیگری به نام برازیلیا به عنوان پایتخت جدید در کشور برزیل توسط لوچیو کوستا طراحی شد. معمار دیگر برزیلی اسکار نیمایر بود که بسیاری از ساختمان های مدرن این شهر را طراحی کرد. این شهر نیز مانند عقاید کوربوزیه طراحی شد. شهر همانند یک هواپیما طراحی شده بود که در وسط ان بخش اداری ودر بال ها محلات مسکونی قرار داشت . اگرچه در این شهر آسمان خراش صد هزار نفره وجود نداشت ولی ساختمان های مکعبی با فاصله های زیاد، تبلوری واضح از ایده کوربوزیه بود.
دانشکده ییل، پل رودولف
در ایران شهرک اکباتان در تهران مثال بسیار خوبی از شهر سازی بر اساس عقاید کوربوزیه بود. میس ون درو رو دیگر معمار صاحب نام مدرن تا پایان عمر بسیار فعال بود . او ساختمان های مکعب شکل خود را با استفاده از شیشه و فولاد طراحی می کرد و در کارهای او منحنی الخط وجود نداشت و همه طراحی ها با استفاده از خطوط عمودی و زوایای نود درجه طراحی می شد. از معماران دیگر این دوره می توان بهفیلیپ جانسون وای ام پی اشاره کرد . در اخر باید اشاره کرد که معماری مدرن نقطه عطفی در تاریخ معماری جهان بود زیرا برای اولین بار نگرش از سنت و گذشته به عنوان منبع الهام معماری تغییر جهت داد و پیشرفت به عنوان موضوع و هدف اصلی معماری مطرح شد.
شهرک اکباتان
منبع: آرل
تحریریه معماری لوتوس